Klemens Matusiak

             Klemens Matusiak urodził się 13 listopada 1881 roku w Bulowicach. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Kętach. W 1901 roku ukończył Seminarium Nauczycielskie w Krakowie, a w roku następnym uzyskał dyplom nauczyciela szkół wydziałowych.

            Poza bogatą działalnością pedagogiczną i kulturalną, był zapalonym organizatorem Ochotniczych Straży Pożarnych z polską komendą i polskim językiem urzędowania oraz żarliwym działaczem społecznym walczącym o powrót Śląska Cieszyńskiego do Macierzy.

            W 1907 roku założył Ochotniczą Straż Pożarną w Trzanowicach z polską komendą i polskimi odznakami (Sokołem) na hełmach, czym zapoczątkował batalię o polskie pożarnictwo. W straży tej objął funkcję naczelnika.

            W 1908 roku na Śląsku Cieszyńskim (w okręgach bielskim, cieszyńskim, frysztackim i jabłonkowskim) było zaledwie kilka OSP z komendą polską. Władze austriackie patrzyły na nie jak na intruza i gorzej je subwencjonowały. Należy wspomnieć, że w tym samym czasie w okręgu frysztackim była już znaczna liczba jednostek należących do czeskiego związku straży w Opawie i posiadających komendę czeską.

            Klemens Matusiak, we współpracy z nauczycielami powiatu cieszyńskiego, w ciągu dwóch lat założył czternaście Ochotniczych Straży Pożarnych z polską komendą. Przyłączały się do nich inne, w których przeważał duch polski. Przewyższały one straże z niemiecką lub czeską komendą nie tylko liczbą członków, ale również wyszkoleniem i postawą moralną. Dzięki zaangażowaniu Klemensa Matusiaka taką samą akcję rozpoczęto w okręgach jabłonkowskim i frysztackim. Komendę polską przyjęło wówczas także szereg istniejących już jednostek. W 1911 roku w wyżej wymienionych okręgach strażom z komendą polską udało się uzyskać w zarządach większość głosów, co po trzyletnim spieraniu się z austriackim Związkiem Straży Pożarnych w Opawie doprowadziło do uzyskania zgody władz austriackich na założenie osobnego Krajowego Związku Straży Pożarnych na Śląsku Cieszyńskim, do którego należało 49 jednostek. Związek ten powołany został 23 maja 1914 roku w Cieszynie. Jego prezesem został wybrany Klemens Matusiak. Obejmował swym zasięgiem powiaty bielski i cieszyński. W 1919 roku przekształcony został w Cieszyński Związek Straży Pożarnych RP, który w 1923 roku zrzeszał 54 straże. Na jego czele stanął Klemens Matusiak. Funkcję tę pełnił do 1934 roku, kiedy to nastąpiło połączenie Cieszyńskiego Związku OSP ze Związkiem Górnośląskim OSP z siedzibą w Katowicach, w którym Klemensowi Matusiakowi powierzona została funkcja wiceprezesa. Jako prezes Cieszyńskiego Związku Straży Pożarnych, w kwietniu 1927 roku wydał polecenie, aby straże Śląska Cieszyńskiego przyjęły umundurowanie polskie oraz stosowały komendy w języku polskim.

             W istniejącym do 1934 roku Cieszyńskim Związku OSP, którego prezesem był Klemens Matusiak, jedną z ważniejszych spraw były strażackie ubezpieczenia. W powiecie bielskim i cieszyńskim w 1924 roku założona została Strażacka Kasa Pośmiertna, z kolei w 1926 roku utworzono Kasę Ubezpieczenia Koni wykorzystywanych podczas wyjazdów do pożarów, a w 1930 roku Fundusz Wdów i Sierot.

             Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 roku około 70% Ochotniczych Straży Pożarnych znalazło się pod administracją czechosłowacką. Straży z komendą polską nie pozostawiono samych sobie, lecz z inicjatywy Klemensa Matusiaka utworzony został Polski Związek OSP w Czechosłowacji, który stał się ośrodkiem życia polskiego na tych ziemiach.

             W latach 1927-1933 Klemens Matusiak był inicjatorem i głównym redaktorem miesięcznika pożarniczego na Ziemi Cieszyńskiej, wydawanego pod tytułem „Wiadomości Związkowe”.

             Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1919 roku nawiązał kontakt ze Związkiem Floriańskim w Warszawie i wchodził w skład grupy działaczy dążących do zjednoczenia ruchu strażackiego. Do zjednoczenia związków dzielnicowych doszło na Krajowym Zjeździe Delegatów OSP, który odbył się w dniu 8 i 9 września 1921 roku w Warszawie. Zjazd wybrał Radę Naczelną, składającą się z 33 osób, która z kolei powołała Zarząd Główny. W skład Rady Naczelnej wchodzili przedstawiciele poszczególnych związków-założycieli, w tym Klemens Matusiak jako reprezentant Cieszyńskiego Związku Straży Pożarnych. Rada Naczelna powołała pięcioosobowy Zarząd Główny. Jego członkiem w następnej kadencji został także Klemens Matusiak i pełnił tę funkcję do 1939 roku. We władzach centralnych Klemens Matusiak przez pewien czas pełnił funkcje kustosza, czyli zajmującego się zbieraniem dokumentów historycznych dotyczących pożarnictwa ochotniczego, a także był sekretarzem. W 1924  roku był Komendantem (przewodniczącym) Zjazdu Delegatów Strażackich w Warszawie.

             Jako członek Zarządu Głównego Związku OSP bywał delegatem na Zjazdy Słowiańskich Związków OSP w Bernie Morawskim, Bratysławie oraz Wiedniu. Ponadto co roku, do wybuchu drugiej wojny światowej uczestniczył w Zjazdach Polskiego Związku OSP w Czechosłowacji. Od 1934 roku był członkiem Zarządu „Międzysłowiańskiego Związku Straży Pożarnych.

             Po wybuchu drugiej wojny światowej na własną prośbę został zmobilizowany w stopniu kapitana i przydzielony do bielskiego Batalionu Wartowniczego nr 51, z którym  brał udział w kampanii wrześniowej wojny obronnej. Po rozbiciu batalionu pod Biłgorajem przez niemieckie czołgi, na rozkaz dowództwa w nocy z 19 na 20 września 1939 roku przekroczył rumuńską granicę. Rozpoczął się wówczas dla niego okres tułaczki wojennej. Do kraju wrócił dopiero w 1957 roku i zamieszkał w Bielsku-Białej. Szybko włączył się w wir pracy społecznej w ramach ochotniczego ruchu pożarniczego. Już w następnym roku został wybrany wiceprezesem Zarządu Oddziału Powiatowego Związku OSP w Bielsku-Białej. W 1959 roku był delegatem województwa katowickiego na I Walny Zjazd Związku OSP, który odbył się w dniach 24 i 25 października 1959 roku w Warszawie. Jako senior pożarnictwa ochotniczego zasiadał w Prezydium tego Zjazdu. Został wówczas wybrany członkiem Komisji Historyczno-Muzealnej przy Zarządzie Głównym Związku OSP.

             Na Zjeździe Powiatowym Związku OSP, który odbył się 29 października 1961 roku druhowi Klemensowi Matusiakowi nadana została godność Honorowego Prezesa Zarządu Oddziału Powiatowego w Bielsku-Białej. Od 1961 roku był również członkiem Zarządu Okręgu Wojewódzkiego Związku OSP w Katowicach. Powyższe funkcje pełnił do ostatnich chwil swego pracowitego życia.

             Klemens Matusiak zmarł 8 stycznia1969 roku w wieku ponad 87 lat.


 

 Fragmenty nieopublikowanego jeszcze opracowania

autorstwa druha Władysława Skoczylasa

pt. „Klemens Matusiak. Działacz narodowy i społeczny

Śląska Cieszyńskiego i Ziemi Bielskiej”